Metropolis News

Back to all news

Ἐνθρονιστήριος Λόγος

Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σικάγου κ. Ναθαναήλ

Ἱερός Καθεδρικός Ναός τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου

Σικάγο, 24 Μαρτίου 2018

Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Γέροντα Ἀμερικῆς κ. Δημήτριε,

Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Σεβασμιώτατε Καρδινάλιε Blase J. Cupich καί λοιποί ἐκπρόσωποι τῶν Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν,

Ἐντιμότατη κυρία Evelyn Sanguinetti, Lt. Governor τῆς Πολιτείας τοῦ Illinois,

Ἐντιμότατη κυρία Πρέσβη, Πολυξένη Πετροπούλου, Γενική Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος ἐν Σικάγῳ,

Ἀγαπητοί καί εὐσεβεῖς κληρικοί,

Εὐλαβέστατοι διάκονοι, ὁσιώτατοι μοναχοί καί μοναχές,

Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας,

Ἀξιότιμοι ἐκπρόσωποι τῶν τοπικῶν Ἀρχῶν καί τῶν Ὁμογενειακῶν Σωματείων καί Ὀργανώσεων,

Ὁρθόδοξον πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σικάγου,

Ἀγαπητοί μου φίλοι,

Καθώς εἴμαστε συναθροισμένοι σ᾽ αὐτό τόν ἱερό τόπο, τόν ἀφιερωμένο στόν Εὐαγγελισμό τῆς Παναγίας μας, ἔρχονται στή σκέψη μου τά λόγια τοῦ Ψαλμωδοῦ: «Ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ, ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τόν αἰῶνα τό ἔλεος αὐτοῦ. Εἰπάτω δή οἶκος Ἰσραήλ, ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τόν αἰῶνα τό ἔλεος αὐτοῦ. Εἰπάτω δή οἶκος Ἀαρών, ὅτι ἀγαθός, ὅτι εἰς τόν αἰῶνα τό ἔλεος αὐτοῦ» (Ψαλτ. 117, 1-3). Ὁ σημερινός ἑορτασμός μᾶς καλεῖ νά ὑψώσουμε τίς φωνές μας καί νά διακηρύξουμε: «ὅτι εἰς τόν αἰῶνα τό ἔλεος αὐτοῦ».

Πράγματι, τό «ἔλεος τοῦ Θεοῦ» πού ἐπιχέεται στούς αἰῶνες, ζωοποιεῖ καί συντηρεῖ τό σύμπαν. Αὐτό συμβαίνει, διότι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη καί, ὡς ἀγάπη, ἀγκαλιάζει ὅλα τά μέρη τοῦ σύμπαντος καί τά ἑνώνει μεταξύ τους, δημιουργώντας μία κοινωνία ἀγάπης. Καί ἐπειδή ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ «πρώτη ὕλη» τῆς ὑπάρξεώς μας, οὔτε ὁ θάνατος μπορεῖ νά μᾶς διαλύσει. Ὁ καθένας ἀπό μᾶς, λοιπόν, εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένος μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους· ἀκόμη καί μέ αὐτούς πού ἔχουν φύγει ἀπό κοντά μας: προφῆτες, ἀποστόλους, πατέρες, πατριάρχες, ἱεράρχες, ἱερεῖς, διακόνους, μοναχούς, μοναχές καί λαϊκούς.

Αὐτή τή στιγμή, δέν μπορῶ νά μήν ἀνακαλέσω στή σκέψη μου τούς μακαριστούς προκατόχους μου, τούς Ἐπισκόπους Φιλάρετο καί Γεράσιμο, καί τόν ἐσχάτως κοιμηθέντα Μητροπολίτη Ἰάκωβο. Αὐτοί ὑπῆρξαν ποιμένες καί πνευματικοί πρωτοπόροι, πού καλλιέργησαν τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων, ὥστε κάποια μέρα νά φέρουν ἄφθονους πνευματικούς καρπούς γιά τίς ἐπερχόμενες γενεές. Ὁ Μητροπολίτης Ἰάκωβος, ὁ ὁποῖος διηκόνησε τούς εὐλογημένους ἀνθρώπους αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως γιά τριάντα καί ὀκτώ χρόνια, βάπτισε καί πάντρεψε τούς περισσοτέρους ἀπό ἐσᾶς, χειροτόνησε τή συντριπτική πλειονότητα ἀπό τούς κληρικούς μας, μοιράστηκε τίς χαρές καί τίς λύπες σας. Ἦταν ὁ πατέρας σας, ὁ ὁποῖος σᾶς γνώριζε προσωπικά καί γιά τόν ὁποῖο προσευχόμαστε νά ἀναπαύεται στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ καί νά γεύεται τή χαρά τῆς Ἀναστάσεως.

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Γέρων Ἀμερικῆς κ. Δημήτριος, ὁ ὁποῖος φέρει τήν ὑψηλή εὐθύνη τῆς Προεδρίας τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου, ἔχει τήν εἰλικρινῆ μου εὐγνωμοσύνη. Σεβασμιώτατε, σᾶς εὐχαριστῶ γιά ὅλα ὅσα μέ διδάξατε τά τελευταῖα δεκαεννέα χρόνια. Ἐπίσης, εὐχαριστῶ ὅλους τούς Ἱεράρχες τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς μας καί τῆς Συνελεύσεως τῶν Κανονικῶν Ὀρθοδόξων Ἐπισκόπων τῶν ΗΠΑ, γιά τήν καθοδήγηση, τήν ὑπομονή καί τήν πατρική τους ἀγάπη. Ἀκόμη εὐχαριστῶ τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ντητρόιτ κ. Νικόλαο γιά τήν προσφορά του ὡς τοποτηρητοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως κατά τούς περασμένους ἐννέα μῆνες, ἐνῶ θά ἤθελα νά ἐκφράσω καί τήν εὐχαριστία μου στον Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Μωκησσοῦ κ. Δημήτριο, παιδί τοῦ Σικάγου, ὁ ὁποῖος μέχρι πρόσφατα ὑπηρετοῦσε ὡς Πρωτοσύγκελλος τῆς Μητροπόλεως. Εἶμαι ἀπολύτως βέβαιος ὅτι ὁ Κύριός μας θά εὐλογήσει τόν Θεοφιλέστατο καί θά τοῦ ἀποκαλύψει νέους δρόμους διακονίας ἀπό τή θέση τοῦ βοηθοῦ Ἐπισκόπου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Δημητρίου.

Πάνω ἀπό ὅλα, εὐχαριστῶ καί ἀνακαλῶ μέ προφανή σεβασμό στή σκέψη μου τόν κοινό Πατέρα μας, τόν Παναγιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο. Εἶμαι εὐγνώμων στόν Παναγιώτατο καί στά μέλη τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, πού μέ ἐξέλεξαν Μητροπολίτη τῆς Θεοσώστου Μητροπόλεως Σικάγου. Ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης εἶναι, κατά ἕνα μοναδικό τρόπο, ἐπιφορτισμένος μέ τό μέγιστο καθῆκον τῆς διαφυλάξεως τῆς ἑνότητας τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν παγκοσμίως, ὡς ὁ πρῶτος τῶν 300 ἐκατομμυρίων πιστῶν. Αὐτή ἡ εὐρεῖα ἀποστολή του, ὅμως, δέν τόν ἀποτρέπει ἀπό τό νά ἑστιάζει τήν προσοχή του στό τί συμβαίνει σέ τοπικό ἐπίπεδο, γεγονός πού ἐπιβεβαιώνει ὅτι ἡ Μητρόπολη Σικάγου θά εἶναι πάντα ὑπό τή μέριμνα καί τή φροντίδα τοῦ Πατριάρχου μας. Προσευχόμαστε ὅλοι στόν Κύριό μας νά εὐλογεῖ τόν Πατριάρχη Βαρθολομαῖο, ὅπως προσευχόμαστε καί γιά τούς λιγοστούς χριστιανούς πού κατοικοῦν καί παραμένουν στήν ἀρχαία πατρίδα τους τήν Κωνσταντινούπολη, στίς ἄλλες περιοχές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στόν Πόντο, στήν Ἴμβρο καί στήν Τένεδο, ταγμένοι να φυλάττουν τίς Θερμοπύλες τῆς Ορθοδοξίας. Δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε τά δεινά τους. Αὐτές οἱ γενναῖες ψυχές μᾶς διδάσκουν τό πραγματικό νόημα τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως.

Ἀγαπητοί πατέρες καί εὐσεβές πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σικάγου,

Καθώς οἱ μαθήτες ταξίδευαν μέ τό Χριστό, ἀντιμετώπιζαν ἀμέτρητες προκλήσεις, οἱ ὁποῖες, πολλές φορές, τούς δημιουργοῦσαν τό αἴσθημα τῆς ἀνασφάλειας. Χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση κατά τήν ὁποία οἱ Ἀπόστολοι βρέθηκαν, στή μέση μιᾶς φοβερῆς καταιγίδας μέσα σέ μιά βάρκα, πού χτυπιόταν ἀπό τόν ἄνεμο καί βυθιζόταν ἀπό τά κύματα. Ὁ φόβος τους μεγάλωνε, ἀκόμη περισσότερο, ὅταν εἶδαν τόν Ἰησοῦ νά κατευθύνεται πρός αὐτούς περπατώντας πάνω στά κύματα. «Εἶναι ἕνα φάντασμα» φώναξαν μέ φόβο. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Κυρίου μας τούς ἔδωσε ἐλπίδα: «Νά ἔχετε θάρρος. Μήν φοβάστε. Ἐγώ εἶμαι». Ἀμέσως ὁ Πέτρος λαμβάνει θάρρος καί πορεύεται πρός τόν Ἰησοῦ, περπατώντας πάνω στό νερό ὅπως ὁ Κύριός του. Ξαφνικά, σέ μιά στιγμή ἀδυναμίας καί ἀμφιβολίας, ὁ Πέτρος πέφτει θύμα τῶν φυσικῶν νόμων καί ἀρχίζει νά βυθίζεται. Ὁ Ἰησοῦς ἁπλώνει τό χέρι Του καί τόν τραβάει ἀπό τό νερό λέγοντά του: «Ὀλιγόπιστε, εἰς τί ἐδειλίασες;»

Ἀγαπητοί μου,

Εἴτε τό θέλουμε εἴτε ὄχι ζοῦμε σέ περιόδους καταιγίδος καί ἀβεβαιότητας. Αὐτό ὅμως δέν πρέπει νά μᾶς προβληματίζει. Δέν πρέπει νά χάνουμε τήν πίστη μας. Σήμερα, ἔρχομαι ἐνώπιόν σας νά ἐπιβεβαιώσω αὐτό πού γνωρίζετε ἐνστικτωδῶς μέσα στίς καρδιές σας, ὅτι εἶναι ἀληθινό: «Θαρσείτε!». Ἀγκαλιάστε τό Χριστό καί τό παράδειγμά Του καί, μέσω αὐτοῦ, ὁδηγηθεῖται στήν ἁγιότητα. Παρόλο πού ἡ μιά καταιγίδα μπορεῖ νά ἀντικατασταθεῖ ἀπό μιά ἄλλη κατά τή διάρκεια τῆς ζωῆς μας, πρέπει νά ἀναπαυθοῦμε στό ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι τό σταθερό καί ἀληθινό φῶς, ἀνεξάρτητα ἀπό τό πόσο δυνατή θά εἶναι ἡ καταιγίδα.

Δέν πρέπει ποτέ νά χάσουμε τή θέα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν ὁ Χριστός ἁπλώνει τό χέρι Του σέ μᾶς, πρέπει νά ἔχουμε τό θάρρος, τήν ταπείνωση καί τήν κοινή λογική νά φτάσουμε καί νά δεχθοῦμε τό χέρι Του. Γιατί μόνο τότε μποροῦμε νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι οἱ καταιγίδες εἶναι προσωρινές καί ὅτι μία καινούργια μέρα εὑρίσκεται ἐνώπιόν μας.

Ὡς μία κοινότητα πίστεως, ἔχετε κάνει μεγάλα βήματα στήν προσπάθειά σας γιά πνευματική ἀνάπτυξη καί κοινωνική ὑπευθυνότητα. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, ὄχι μόνο ἱδρύσατε κοινότητες καί μοναστικές ἀδελφότητες, οἱ ὁποῖες προσφέρουν πνευματικό καταφύγιο σ᾽ αὐτούς πού ἔχουν βάρος στήν καρδιά τους, ἀλλά ἀρχίσατε καί εἰδικές διακονίες καί δράσεις, οἱ ὁποῖες προσφέρουν τά βασικά στόν πλησίον μας. Σᾶς συγχαίρω γιά τήν ἀφοσίωσή σας στίς βασικές ἀρχές τῆς πίστεώς μας, τήν ἀγάπη πρός τό Θεό καί τόν πλησίον, καί σήμερα σᾶς προσκαλῶ νά συμπορευθοῦμε, ἐφαρμόζοντας τήν ἀρχή τῆς ἀγάπης μέ νέους δυναμικούς τρόπους.

Σήμερα, ἑκατομμύρια νέων ἀνθρώπων κατεβαίνουν στούς δρόμους τῶν μικρῶν καί τῶν μεγάλων πόλεων ἀνά τόν κόσμο, κι ἔχουν συγκεντρωθεῖ ἀκόμη καί λίγη ἀπόσταση πιό μακριά ἀπό τόν Καθεδρικό μας Ναό. Αὐτοί οἱ νέοι ἄνθρωποι διαδηλώνουν στούς δρόμους, ἀπαιτώντας ἀπό αὐτούς πού ἔχουν θέσεις ἐξουσίας «ἡ ζωή καί ἡ ἀσφάλειά τους νά ἀποτελέσουν πρώτη προτεραιότητα»

Εἶναι ὄντως τρομακτικό, ἄν ἀναλογιστοῦμε ὅτι αὐτοί οἱ νέοι ἄνθρωποι, οἱ νέοι μας, δέν ἔρχονται στήν Ἐκκλησία, γιά νά βροῦν καταφύγιο ἤ ἕνα μέρος νά καταθέσουν τίς ἀνησυχίες τους. Βγαίνουν, δυστυχῶς, στούς δρόμους, γιατί αἰσθάνονται ὅτι κανένας ἀπό ὅσους εἶναι στά σπίτια τους, στά σχολεῖα τους καί σέ ὅλα τά οἰκεῖα τους καθιδρύματα, συμπεριλαμβανομένης-ναι !- καί τῆς Ἐκκλησίας, δέν νοιάζεται γι᾽ αὐτούς.

Γνωρίζω ὅτι ὅλοι μας ἐπιθυμοῦμε νά κάνουμε τό καλύτερο γιά τούς νέους μας, ἀλλά, ὡς μία ἑνωμένη Μητροπολιτική οἰκογένεια, πρέπει νά βροῦμε καινούργιους τρόπους γιά νά τούς προσεγγίσουμε. Δέν εἶναι ἀρκετό γιά μᾶς νά στέλνουμε προσκλήσεις καί νά περιμένουμε παθητικά τήν ἄφιξή τους στά σκαλοπάτια μας. Εἶναι δική μας εὐθύνη νά πᾶμε σέ αὐτούς, ναί, ἀκόμη κι ἄν αὐτό σημαίνει νά βγοῦμε μαζί τους στούς δρόμους. Ὡς διάκονοι τοῦ Χριστοῦ, ἔχουμε τήν ἀποστολή, μεταξύ ἄλλων, νά γεμίσουμε τήν τράπεζα τοῦ Κυρίου μέ ὅλους τούς προσκεκλημένους, εἰδικά τούς νέους, ψάχνοντάς τους «εἰς τάς ἀγυιάς καί τάς ρύμας» τῶν πόλεων.

Ἵσταμαι ἐνώπιόν σας σήμερα, ἐνδεδυμένος τόν ἀρχιερατικό μανδύα καί κρατώντας τήν ποιμαντορική ράβδο, ὄχι ὡς ἄρχοντας ἀλλά ὡς πατέρας σας. Καί ὡς ὁ πατέρας σας θά ἤθελα νά ἀντηχήσω τό μήνυμα τοῦ Χριστοῦ ἐπί τῆς τρικυμιώδους θαλάσσης: «Μή φοβᾶστε»! Μή φοβᾶστε, γιατί ὁ πατέρας σας εἶναι ἕτοιμος νά παλέψει μαζί σας. Μή φοβᾶστε, γιατί ὁ πατέρας σας εἶναι ἕτοιμος νά κλάψει μαζί σας. Μή φοβᾶστε, γιατί ὁ πατέρας σας εἶναι ἕτοιμος νά σᾶς ἀναπαύσει. Μή φοβᾶστε, γιατί ὁ πατέρας σας εἶναι ἕτοιμος να δώσει τή ζωή του γιά σᾶς.

Ὡς πατέρας καί ποιμενάρχης σας, σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι ἡ ἀρχιερατική μου διακονία θά ἑστιάσει τήν προσοχή καί τό ενδιαφέρον της σέ τρεῖς βασικές ἀρχές:

Πρῶτον, θά ἐπιδιώξουμε νά ἑνώσουμε ὅλους τούς ἀνθρώπους ἐν Χριστῷ. Δέν πρέπει νά ἐπιτρέψουμε στούς ἑαυτούς μας νά διαιρεθοῦμε ἐξαιτίας ἰδεολογικῶν γραμμῶν. Γιά πάρα πολύ καιρό «ἔχει προδώσει ὁ ἀδελφός τόν ἀδελφό καί ἡ ἀδελφή ἔχει στραφεῖ ἐναντίον τῆς ἀδελφῆς της», ὅπως σημειώνει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Σήμερα σηματοδοτεῖται μία καινούργια ἡμέρα στήν Ἱερά Μητρόπολη Σικάγου, μία καινούργια ἡμέρα ἐπικεντρωμένη στήν ἑνότητα γιά τή διακονία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί γιά νά καλλιεργήσουμε μεγαλύτερη ἑνότητα καί ἐμπιστοσύνη μεταξύ μας θά δώσουμε ἔμφαση σέ θεμελιώδης χριστιανικές ἀρχές διοικήσεως καί διαχειρήσεως ὅπως ἐνημέρωση καί διαφάνεια.

Δεύτερον, ὡς πατέρας σας, θά κάνω ὅ,τι μπορῶ, γιά νά ἀνοίξω ἐκεῖνες τίς πόρτες πού πρίν ἦταν κλειστές καί νά συμπεριλάβω στή διακονία τῆς Ἐκκλησίας ὅλους, κυρίως ὅσοι εἶχαν ἀγνοηθεῖ καί περιθωριοποιηθεῖ. Ἱκετεύω κάθε ἕνα ἀπό ἐσᾶς νά συμμετέχετε ἔτσι, ὥστε ὅλοι μαζί νά ὑπηρετήσουμε τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας σάν δεξιό καί ἀριστερό χέρι τοῦ Θεοῦ, μοιραζόμενοι τήν ἐλπίδα καί τήν ἀγάπη Του γιά τόν κόσμο. Ὅπως ἔπραξα καί κατά τήν προηγούμενή μου διακονία, σκοπεύω νά συνεχίσω νά ἐργάζομαι ἐνεργά στήν κοινότητα γιά νά βοηθήσω αὐτούς πού ἔχουν τή μεγαλύτερη ἀνάγκη καί θά προσδοκῶ τό ἴδιο καί ἀπό τούς ἐφημερίους μας. Πρέπει νά ἐπεκτείνουμε τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πέρα ἀπό τά τείχη τῶν Ἐκκλησιῶν μας, μέσα στήν κοινωνία, ἰδιαίτερα σέ ἐκείνους πού ἔχουν τήν μεγαλύτερη ἀνάγκη αὐτῆς τῆς ἀγάπης.

Τρίτον, ὡς Μητροπολίτης καί πατέρας σας, ἀποδέχομαι ὁλοκαρδίως τή βαριά εὐθύνη καί ὑποχρέωση νά σᾶς ὁδηγήσω πιό κοντά στό Χριστό. Γιατί δέ φτάνει νά προχωρήσουμε οἰκονομικά, διοικητικά καί κοινωνικά, ὅταν δέν προχωροῦμε ταυτόχρονα καί πνευματικά. Δέν ξεχνῶ ὅτι τό πρώτιστο ἔργο τοῦ ἐπισκόπου εἶναι ἡ σωτηρία τῶν ψυχῶν. Ὡς ἡ κεφαλή τῆς Ὀρθόδοξης οἰκογένειας μας, ἀναγνωρίζω καί ἀποδέχομαι ὅτι δέν εἶμαι τίποτε περισσότερο ἀπό αὐτό πού ἦταν ὁ Χριστός στόν κόσμο, δηλαδή διάκονος καί ὑπηρέτης. Ὡς ποιμενάρχης σας ἔχω κληθεῖ νά ὑπηρετήσω ἐγώ ἐσᾶς καί ὄχι ἐσείς ἐμένα. Καί ὡς ἐκ τούτου, ἁπλώνω τό ἕνα χέρι μου πρός τό Χριστό λαμβάνοντας τό ἔλεός Του, καί τό ἄλλο τό ἁπλώνω πρός ἐσᾶς γιά νά μοιραστῶ τή χάρη Του μαζί σας καί μέ τίς οἰκογένειές σας.

Ἀγαπητά μου παιδιά,

Καθώς φεύγουμε καί στρέφουμε τό βλέμμα σ᾽ αὐτό πού ἁπλώνεται στόν ὁρίζοντα, σᾶς προτρέπω νά θέσετε τίς καρδιές σας στόν Κύριο μας καί Σωτῆρα Ἰησοῦ Χριστό. Λίγες στιγμές πρίν ἀπό τήν προδοσία Του καί μερικές ὧρες πρίν ἀπό τό πάθος Του καί τή σταύρωσή Του, συνόψισε ἐνώπιον τῶν μαθητῶν Του τίς Γραφές σέ λίγες μόνο ἁπλές λέξεις: «ἐντολήν καινην δίδωμι ὑμῖν ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους· καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς ἵνα καί ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους· ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (Ιω. 13: 34-35).

Ἀμήν.